Καμπανάκι από τους Financial Times: «Εύκολος στόχος» η Αθήνα για πυρκαγιές – Ο Υμηττός, οι άνεμοι και το παράδειγμα του Λος Άντζελες
- Το 2025 να αναμένεται ως ένα από τα θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί, παρά το φαινόμενο La Niña που έφερε δροσιά νωρίτερα φέτος – Ο ρόλος των ανέμων και ο επόμενος κίνδυνος για τις πλημμύρες
Την Αθήνα και τον κίνδυνο εκδήλωσης φωτιάς που δυνητικά θα μπορούσε να φτάσει σε περιοχές όπως του Ζωγράφου βάζουν στο μικροσκόπιο οι Financial Times κατατάσσοντάς την πρωτεύουσα στους «εύκολους στόχους» για μια τέτοια καταστροφή.
«Η Αθήνα, της οποίας η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή φιλοξενεί 3,6 εκατομμύρια ανθρώπους, γλίτωσε από μια καταστροφική πυρκαγιά — αλλά μόνο για λίγο» γράφουν χαρακτηριστικά οι FT υπενθυμίζοντας τη μεγάλη φωτιά του 2024 όταν οι φλόγες έφτασαν μέχρι το Πάτημα Χαλανδρίου αφού πέρασαν από την Πεντέλη.
«Αυτό που έλειπε ήταν ο άνεμος», λέει ο αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικής γεωγραφίας στο London School of Economics and Political Science, Τόμας Σμιθ, επισημαίνοντας έναν κρίσιμο παράγοντα που μπορεί να μετατρέψει μια πυρκαγιά από διαχειρίσιμη σε καταστροφική.
Βάζοντας την πρωτεύουσα της Ελλάδας σε μια λίστα μεγάλων πόλεων όπως το Ντάλας, η Λισαβόνα, το Σίδνεϊ και το Κέιπ Τάουν, η συντάκτης του άρθρου σημειώνει ότι «αυτές τις περιοχές οι κλιματολογικές και γεωγραφικές συνθήκες τις καθιστούν εξαιρετικά ευάλωτες σε καταστροφές που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτές μπορεί να είναι πυρκαγιές, όπως αυτές που ξέσπασαν στο Λος Άντζελες τον Ιανουάριο, αλλά και πλημμύρες, όπως αυτές που έπληξαν τη Βαλένθια πέρυσι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ένα μπορεί να ακολουθεί το άλλο».
Before and after footage shows extent of LA fires’ destruction
Αν και κατά την καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Tufts και ειδική σε θέματα κλιματικών κινδύνων, Έριν Κάχλαν ντε Πέρεζ, οι περιοχές αυτές «έχουν σταθεί τυχερές, «οι πιθανότητες μπορεί να είναι εναντίον τους. Με το 2025 να αναμένεται ως ένα από τα θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί, παρά το φαινόμενο La Niña που έφερε δροσιά νωρίτερα φέτος, οι επιστήμονες προειδοποιούν για τον αυξανόμενο κίνδυνο καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα» αναφέρουν οι Financial Times.
Η κλιματική αλλαγή προκαλεί αύξηση της ακραίας ζέστης, η οποία συμβάλλει στην τροφοδότηση των πυρκαγιών, ενώ οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε πιο έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, επειδή ο θερμότερος αέρας συγκρατεί περισσότερη υγρασία.
Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι οι ζεστές, ξηρές και θυελλώδεις συνθήκες που προκάλεσαν τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες ήταν περίπου 35% πιο πιθανές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Στην περίπτωση της Αθήνας, το μοντέλο του Χρήστου Γιαννακόπουλου από το Eθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών δείχνει ότι, σε ένα «σενάριο συνήθους λειτουργίας» όπου δεν σημειώνεται πρόοδος στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η πόλη είναι σε πορεία να έχει έως και 40 περισσότερες ημέρες με μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 35 °C κάθε χρόνο έως το 2050, σε σύγκριση με την περίοδο 1981-2000.
Ο Υμηττός
Στους Financial Times μίλησε ο Κώστας Λαγουβάρδος ο οποίος περιγράφοντας την καμένη διαδρομή της πυρκαγιάς του 2024 έδειξε τον Υμηττό: «Νομίζω ότι θα είναι το επόμενο».
Προσομοιώσεις που έγιναν σε συνεργασία με τον συνάδελφό του Θεόδωρο Γιαννάρο, δείχνουν ότι μια πυρκαγιά που θα ξεκινούσε στους βόρειους πρόποδες του Υμηττού θα εξελισσόταν «πολύ γρήγορα» αν τροφοδοτούνταν από ισχυρούς ανέμους, λέει ο Λαγουβαρδός.
«Χρησιμοποιώντας το ξηρό δάσος και τη βλάστηση του βουνού ως πηγή καυσίμου, οι φλόγες θα μπορούσαν να κατευθυνθούν γρήγορα προς την πόλη, κοντά σε μια περιοχή όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο Αθηνών» σημειώνουν οι Financial Times με τον Κώστα Λαγουβάρδο να σημειώνει ότι το βουνό «είναι πολύ κοντά στα όρια της πόλης». Προσθέτει, δε, πως αν και το βουνό είναι «υπό αυστηρή προστασία» όταν υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς, μια πυρκαγιά «μπορεί να συμβεί».
Ο τέλειος συνδυασμός για φωτιά
Σύμφωνα με τον ειδικό του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων, Τζο Μακ Νόρτον, που μίλησε στους FT, « ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, όπως και άλλες ευάλωτες περιοχές, έχει τον “«τέλειο συνδυασμό” στοιχείων που απαιτούνται για μια σημαντική πυρκαγιά.
Όπως εξηγεί «οι πυρκαγιές χρειάζονται καύσιμη ύλη, συχνά υπό μορφή βλάστησης, μια πηγή ανάφλεξης, όπως ακραία ζέστη ή πυρκαγιά που προκλήθηκε από τον άνθρωπο, και τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρών ανέμων«.
Όλα αυτά επιδεινώνονται από την αστική εξάπλωση. Από τη δεκαετία του 1950, η δόμηση στην Αθήνα έχει εξαπλωθεί από το συμπαγές ιστορικό κέντρο της πόλης, με νέα κτίρια να πλησιάζουν όλο και περισσότερο τα βουνά, τους λόφους και τη θάλασσα που περιβάλλουν την περιοχή. Αυτό έχει συμβάλει στη δημιουργία μιας μεγαλύτερης διεπαφής μεταξύ άγριας φύσης και αστικών περιοχών ή διεπαφής μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών — της περιοχής όπου τα κτίρια και η άγρια φύση συναντώνται ή αναμειγνύονται και αποτελεί σημείο ανάφλεξης πυρκαγιών.
Σε αυτές τις ζώνες, η ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει ακούσια μια πυρκαγιά και, λόγω της συγκέντρωσης του πληθυσμού αποτελώντας μεγαλύτερο κίνδυνο για τους ανθρώπους και την περιουσία τους.
Το παράδειγμα του Λος Άντζελες
Την ίδια στιγμή τα ασταθή καιρικά φαινόμενα καθιστούν επίσης τις άγριες εκτάσεις πιο εύφλεκτες. Στην περίπτωση του Λος Άντζελες, η πόλη είχε βιώσει μια εξαιρετικά βροχερή περίοδο που οδήγησε στην άφθονη ανάπτυξη θαμνώδους βλάστησης. Ακολούθησε μια παρατεταμένη ξηρασία που ξεράνε τα φυτά, δημιουργώντας καύσιμη ύλη για μια πυρκαγιά.
Ήταν η τέλεια καταιγίδα. Οι πυρκαγιές μαίνονταν σε έκταση 55.000 στρεμμάτων, προκαλώντας το θάνατο τουλάχιστον 30 ανθρώπων, καταστρέφοντας περισσότερα από 16.000 κτίρια και προκαλώντας ζημιές και οικονομικές απώλειες εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μια παρόμοια κατάσταση θα μπορούσε να εκτυλιχθεί στην Αθήνα, προειδοποιούν οι επιστήμονες, όπου μια περίοδος βροχών ακολουθούμενη από ξηρασία θα εξασφάλιζε άφθονο καύσιμο. Εκτός από τα πευκοδάση, τα οποία συχνά ξεραίνονται κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών καυσώνων, όπου οι θερμοκρασίες μπορούν να ξεπεράσουν τους 40 °C, η θαμνώδης βλάστηση είναι επίσης συχνή στην περιοχή. Αυτό έχει αυξηθεί με την παρακμή της γεωργίας και την απώλεια των αιγοπροβάτων που παραδοσιακά διατηρούσαν τη βλάστηση υπό έλεγχο.
Όπως σημειώνει ο ΜακΝόρτον «η εξάπλωση της βλάστησης στα περίχωρα της Αθήνας — ή σε άλλες πόλεις — συχνά σημαίνει ότι δεν υπάρχουν φυσικά αντιπυρικά φράγματα για να εμποδίσουν την εξάπλωση της φωτιάς».
Οι άνεμοι αλά Santa Anna
Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελούν οι άνεμοι, όπως οι Santa Anna που τροφοδότησαν τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες, με την Αθήνα να είναι εκτεθειμένη στους ισχυρούς, βόρειους και ξηρούς ανέμους (μελτέμι)που φυσούν στην περιοχή του Αιγαίου. Συνήθως εμφανίζονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι υψηλότερος.
Αυτό επιβεβαιώθηκε με τον πιο τραγικό τρόπο το καλοκαίρι του 2018 με τη φωτιά στο Μάτι ενώ ήταν οι ισχυροί άνεμοι που τροφοδότησαν τις πυρκαγιές της Χαβάης το 2023 όταν έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 102 άτομα.
Επόμενος κίνδυνος οι πλημμύρες
Οι φωτιές, όμως, έχουν και μακροπρόθεσμες συνέπειες καθώς καίγοντας τη βλάστηση, καθιστούν το έδαφος λιγότερο ικανό να απορροφήσει το νερό, με αποτέλεσμα την αύξηση της επιφανειακής απορροής και την ταχύτερη κίνηση των πλημμυρικών υδάτων.
«Μια πυρκαγιά μπορεί να προκαλέσει ζημιές στα προάστια, ειδικά στα πράσινα, αλλά το πρόβλημα δεν τελειώνει εκεί. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πλημμυρών», λέει ο Μιχάλης Διακάκης, εμπειρογνώμονας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σε καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα και ακραία φαινόμενα.
Σύμφωνα με έρευνα του Διακάκη, ο κίνδυνος αυτός διαρκεί έως και μια δεκαετία μετά από μια πυρκαγιά σε ορισμένες περιοχές και μπορεί να είναι πολύ πιο καταστροφικός για τα κέντρα των πόλεων. «Είναι εύκολο να φράξεις ένα κρίσιμο ποτάμι σε ένα τμήμα, ωθώντας το νερό προς τα έξω και πλημμυρίζοντας την περιοχή. Η πλημμύρα θα καταλήξει τελικά στο κέντρο της πόλης».